Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή

 ΓΕ.Λ ΕΛΕΟΥΣΑΣ «Κωνσταντίνος Ασώπιος»

Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Υποψήφιοι Senior και Junior Ambassadors

Τι είναι η κλιματική ουδετερότητα και πώς μπορεί να επιτευχθεί έως το 2050;

Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, η ΕΕ δεσμεύεται να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως η ξηρασία, η υπερβολική ζέστη, οι δυνατές βροχές, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Άλλες συνέπειες της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και η απώλεια βιοποικιλότητας. Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου - όριο που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή κρίνει ως ασφαλές - κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ. Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για την μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050.Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.

¨Προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της θερμοκρασίας [...], τα μέρη επιδιώκουν την επίτευξη των παγκόσμιων ανώτατων ορίων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το συντομότερο δυνατό [...], και την εφεξής ταχεία μείωσή τους σύμφωνα με τα βέλτιστα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, ώστε να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των ανθρωπογενών εκπομπών από πηγές και των απορροφήσεων από καταβόθρες αερίων θερμοκηπίου κατά το δεύτερο μισό αυτού του αιώνα [...].

Παράθεμα: Άρθρο 4 της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα

Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα;

Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Οι συλλέκτες διοξειδίου του άνθρακα είναι κάθε σύστημα που απορροφά περισσότερο άνθρακα απ' ό,τι εκπέμπει. Οι κύριες φυσικές καταβόθρες άνθρακα είναι το έδαφος, τα δάση και οι ωκεανοί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι φυσικοί νεροχύτες αφαιρούν μεταξύ 9,5 και 11 Gt CO₂ ετησίως. Οι ετήσιες παγκόσμιες εκπομπές CO₂ έφθασαν τα 37,8 Gt το 2021. Μέχρι σήμερα, καμία τεχνητή καταβόθρα άνθρακα δεν μπορεί να αφαιρέσει άνθρακα από την ατμόσφαιρα στην απαραίτητη κλίμακα για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο άνθρακας που αποθηκεύεται σε φυσικούς συλλέκτες, όπως είναι τα δάση, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μέσω των πυρκαγιών, τις συχνές αλλαγές στη χρήση του εδάφους και της υλοτομίας. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να επανέλθει η κλιματική ουδετερότητα.

Η αντιστάθμιση άνθρακα

Ένας άλλος τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι το "Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών"" της ΕΕ. Ένα άλλο παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) της ΕΕ, ο οποίος θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες με λιγότερο φιλόδοξα μέτρα για το κλίμα. Ο μηχανισμός αυτός θα συμβάλει στην πρόληψη της διαρροής CO2 αποθαρρύνοντας τη μετατόπιση της παραγωγής των ρυπογόνων βιομηχανιών εκτός της ΕΕ για την αποφυγή συμμόρφωσης σε αυστηρότερα πρότυπα.

Οι στόχοι της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκής Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα. Στοχεύει, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα. Ο στόχος αυτός κατέστη νομικά δεσμευτικός όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν τον Νόμο για το Κλίμα το 2021. Ο ενδιάμεσος στόχος μείωσης εκπομπών της ΕΕ για το 2030 αυξήθηκε επίσης από 40% σε 55%. Η ΕΕ αναθεωρεί, επί του παρόντος, την παλιά νομοθεσία και θεσπίζει νέους νόμους για να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου περιορισμού κατά 55% των εκπομπών έως το 2030. Το νομοθετικό αυτό πακέτο ονομάζεται «Fit for 55» και συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κανόνες για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών, την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα της χρήσης της γης.

Πράσινη Συμφωνία - Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι αρμόδιο για τον καθορισμό της συνολικής πολιτικής στρατηγικής και καθοδήγησης για την ΕΕ. Οι ηγέτες και οι ηγέτιδες εγκρίνουν το στρατηγικό θεματολόγιο ανά πενταετία καθορίζοντας προτεραιότητες για τις εργασίες της ΕΕ ανά τομέα πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι απότοκο του οράματος που συμφώνησαν οι ηγέτες και οι ηγέτιδες στο στρατηγικό θεματολόγιο του 2019. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η στρατηγική της ΕΕ για την ανάπτυξη. Πρόκειται για μια δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής, η οποία δρομολογήθηκε το 2019 και θέτει την ΕΕ σε τροχιά προς την πράσινη μετάβαση, με απώτερο στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Αποτελεί τη συμβολή της ΕΕ στη συμφωνία του Παρισιού, η οποία επικυρώθηκε από την ΕΕ και όλες τις χώρες της και όρισε ως στόχο τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη το πολύ σε +1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Η Πράσινη Συμφωνία στηρίζει τον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία με σύγχρονη και ανταγωνιστική οικονομία. Υπογραμμίζει την ανάγκη να συμβάλουν όλοι οι τομείς πολιτικής στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η στρατηγική στηρίζει μέτρα σε όλους τους οικονομικούς τομείς που καλύπτουν την ενέργεια, τις μεταφορές, τη βιομηχανία, τη γεωργία, τη βιώσιμη χρηματοδότηση και άλλα. Στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, το Συμβούλιο —από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως συννομοθέτη— θέσπισε νομοθετικές πράξεις οι οποίες μετουσίωσαν το όραμα της στρατηγικής σε νόμους και κανόνες που  εφαρμόζονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Γιατί χρειαζόμαστε την Πράσινη Συμφωνία

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από την υγεία του πλανήτη. Η ανθρώπινη δραστηριότητα προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, η οποία επηρεάζει τα κλιματικά συστήματα. Τα συχνότερα και ισχυρότερα ακραία καιρικά  φαινόμενα έχουν καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή και την οικονομία. Τα σημερινά οικονομικά και καταναλωτικά μας πρότυπα δεν βρίσκονται σε αρμονία με αυτά που μπορεί να προσφέρει ο πλανήτης και αποβαίνουν επιζήμια για το περιβάλλον και τη φύση. Και εμείς και η οικονομία μας έχουμε απόλυτη εξάρτηση από την υγιή λειτουργία του περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων. Μετά τη δρομολόγηση της Πράσινης Συμφωνίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε τους στόχους της στρατηγικής στα συμπεράσματα που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2019. Το Συμβούλιο της ΕΕ ενεργεί ως συννομοθέτης, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία.

¨Η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα θα δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες, όπως δυνατότητες για οικονομική ανάπτυξη, για νέα επιχειρηματικά μοντέλα και αγορές, για νέες θέσεις εργασίας και τεχνολογική ανάπτυξη¨

Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 12 Δεκεμβρίου 2019

 

Κλίμα και περιβάλλον Κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη: στοιχεία και αριθμοί

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο. Ποια είναι όμως η κατάσταση συγκεκριμένα στην Ευρώπη; Τα στοιχεία και οι αριθμοί που συλλέξαμε υπογραμμίζουν διάφορες πτυχές του ζητήματος, όπως τις αιτίες, τις συνέπειες και την εξέλιξη του φαινομένου.

Το CO₂ δεν είναι το μόνο αέριο θερμοκηπίου που προκαλεί υπερθέρμανση του πλανήτη. Το πιο γνωστό αέριο του θερμοκηπίου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Αντιπροσώπευε σχεδόν το 80% του όγκου όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ το 2021. Άλλα αέρια του θερμοκηπίου υπάρχουν σε μικρότερη ποσότητα στην ατμόσφαιρα, αλλά μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επίδραση της θέρμανσης. Για παράδειγμα, το μεθάνιο αντιπροσώπευε το 12% των επιπτώσεων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ το 2021. Ορισμένα αέρια του θερμοκηπίου εμφανίζονται φυσικά στην ατμόσφαιρα, αλλά η ανθρώπινη δραστηριότητα συμβάλλει στη συσσώρευσή τους. Άλλα είναι ανθρωπογενή, όπως τα φθοριούχα αέρια που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία. Το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι συχνά αρκετές χιλιάδες φορές ισχυρότερο από το CO2.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι αερίων θερμοκηπίου και το δυναμικό τους

 για την υπερθέρμανση του πλανήτη ποικίλλει

Τα φυσικά αέρια στην ατμόσφαιρα - αλλά και αυτά που παράγονται μέσω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων - περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο (CH₄) και το υποξείδιο του αζώτου (N₂O).

Τα φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου (F-gases) είναι ανθρωπογενή αέρια που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία και έχουν υψηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη, συχνά αρκετές χιλιάδες φορές ισχυρότερο από το CO₂. Περιλαμβάνουν υδροφθοράνθρακες (HFCs), υπερφθοράνθρακες (PFCs), εξαφθοριούχο θείο (SF₆) και τριφθοριούχο άζωτο (NF₃).

Τα φθοριούχα αέρια χρησιμοποιούνται συχνά ως υποκατάστατα ουσιών που καταστρέφουν το όζον - ανθρωπογενείς χημικές ουσίες που, μόλις εκπέμπονται, φτάνουν στην ανώτερη ατμόσφαιρα και καταστρέφουν το προστατευτικό στρώμα του όζοντος. Σε αντίθεση με τις ουσίες που καταστρέφουν το όζον, τα F-αέρια δεν βλάπτουν την ατμοσφαιρική στιβάδα του όζοντος.

Οι ακόλουθοι επτά τύποι αερίων του θερμοκηπίου καλύπτονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο και τη Συμφωνία του Παρισιού, που στοχεύουν στο συντονισμό της παγκόσμιας αντίδρασης στην κλιματική αλλαγή:

Διοξείδιο του άνθρακα. Το CO₂ παράγεται φυσικά από τα ζώα κατά την αναπνοή και μέσω της αποσύνθεσης της βιομάζας. Εισέρχεται επίσης στην ατμόσφαιρα μέσω καύσης ορυκτών καυσίμων και χημικών αντιδράσεων. Αφαιρείται από την ατμόσφαιρα από τα φυτά στη διαδικασία γνωστή ως φωτοσύνθεση που μετατρέπει το ηλιακό φως σε ενέργεια. και επίσης μετατρέπει το CO2 και το νερό σε ζάχαρη και οξυγόνο. Το CO2 που απορροφάται διατηρείται μακριά από την ατμόσφαιρα μέχρι να πεθάνουν τα φυτά και γι' αυτό τα δάση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δέσμευση άνθρακα.

Χημικά: προς έγκριση οι νέοι κανόνες αξιολόγησης της ασφάλειάς τους